 Barzani, bölge ülkelerinin bütün uyarılarına rağmen büyük bir risk alarak bağımsızlık referandumunu gerçekleştirdi. 25 Eylül’de sözde bağımsızlığını kazanan Kürt halkının Erbil meydanında ki sevinç çığlıkları yerini belirsizlik ve korkuya bıraktı. En büyük destekçileri olan ABD’nin referanduma destek vermemesi, Irak merkezi hükümetinin Musul ve Kerkük’e yaptığı müdahaleye sessiz kalması Barzani’yi büyük hayal kırıklığına uğrattı.
Yıllar boyunca bağımsız Kürdistan’ın hayalini kurmuş Barzani ailesi, Mesud Barzani’nin yaptığı bu riskli ve erken hamleyle bütün şansını kaybetti. Peki böylesine riskli bir hamleyi Mesud Barzani neden böyle bir zamanda gerçekleştirdi? Mesud Barzani göreve 2005 yılında geldi. 2005 yılında parlamento tarafından, 2009 yılında halk tarafından seçildi. 2013’de ise görev süresi IKBY(Irak Kürt Bölgesel Yönetimi) Şura Konseyi kararıyla iki sene uzatıldı. 2015’den 2017’ye kadar görevini gayrimeşru olarak sürdürdü. Hem gayrimeşru olarak başkanlığı sürdürmesi, hem Kürdistan Demokrat Partisi (Barzani’nin partisi) hakkında çıkan yolsuzluk iddiaları ve güçlenen Gorran(Değişim Hareketi) ve KYB (Kürdistan Yurtseverler Birliği) hareketleri KDP’yi köşeye sıkıştırdı. İktidarı kaybetmek istemeyen Barzani referandum çıkışıyla bu sert muhalefeti, bağımsız Kürdistan idealini ortaya atarak, kısa süreliğine de olsa bastırdı. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi ve Irak Hükümeti IKBY ve Irak merkezi hükümeti arasındaki ayrışmalar yeni değil. 2005 Irak Anayasası’ndan bu yana idari yetkiler, bütçe paylaşımı ve etkinlik alanları konusunda iki taraf sıklıkla karşı karşıya geldi. Dış politika konusunda ise merkezi hükümetin aleyhinde kararlar alan ve hükümetin yetkilerini umursamadan bölge ülkeleriyle ikili ilişkiler geliştiren IKBY var olan gerginliği arttırdı. Bunların yanı sıra Irak Anayasası’na göre “ihtilaflı” bölgeler olarak adlandırılan Kerkük, Musul,Selahaddin ve Diyala bölgesine peşmergelerin yerleştirilmesi ve yapılan referanduma bu bölgelerin de eklenmesi iplerin tamamen kopmasına neden oldu. 2014 yılında bütçeden kendine düşen payı alamayan IKBY, Peşmergeler ve kamu görevlilerinin maaşlarının ödenmesinde sıkıntılar yaşadı ve bu dönemde Türkiye Cumhuriyeti peşmergelerin masraflarını üstlendi. 2014’den bu yana Türkiye ile ilişkilerini oldukça güçlü bir şekilde sürdüren IKBY Türkiye ile olan ticari hacmini 9 milyar dolara çıkardı. Kerkük ve Musul nasıl merkezi hükümetin eline geçti? Merkezi hükümetin Kerkük ve Musul harekatından önce “kanlarının son damlalarına kadar” savaşacağını söyleyen Peşmerge bölgeden tek bir kurşun sıkmadan çekildi. Bunun nedeni peşmergenin belli bir hiyerarşik yapıya sahip olmaması ve içinde farklı siyasi güç odaklarını barındırmasıydı. Aslında modern silahlarla donatılmış Irak ordusunun karşısında peşmergenin çok şansı yoktu. Fakat geri çekilmenin esas sebebi peşmergenin kontrolünün yaklaşık %70’inin Celal Talabani’nin partisi olan KYB’de, kalan kontrolün ise KDP’de olmasından kaynaklanıyor.[1] Bölgeden çekilen çoğu Peşmerge birliği de KYB’nin kontrolündeydi. ABD’nin müdahaleye sessiz kalması sonucunda peşmerge tartışmalı bölgeleri tamamen boşalttı ve kendi sınırına çekildi. Celal Talabani ve Mesud Barzani Kürt siyasi tarihinin iki büyük ismi Celal Talabani ve Mesud Barzani arasındaki en büyük fark da yine IKBY’nin bağımsızlığı konusuydu. Mesud Barzani’nin çocukluk hayali olan bağımsız Kürdistan, Celal Talabani için kulağa hoş gelen ama olanaksız bir hayaldi. Geçtiğimiz ay vefat eden Talabani kurulacak bağımsız bir Kürdistan’ın coğrafi ve siyasi nedenlerden asla bağımsız kalamayacağını düşünüyordu. Komşuları İran, Türkiye, Irak ve Suriye olan ayrıca doğu Akdeniz’e açılamayan bir Kürdistan’ın ticari ilişkilerini sürdürüp ekonomik açıdan ayakta kalabilmesi olanaksızdı. IKBY’nin geleceği Gorran ve KYB’DE Başarısız referandum sürecinden sonra artık iktidarının sonuna gelen Mesud Barzani 1 Kasım 2018’de yapılması planlanan parlamento seçimlerini 8 ay erteledi ve görevinden istifa ederek yerini oğlu Nerçivan Barzani’ye bıraktı. Gorran hareketi, Barzani’nin meşru olmayan yollarla iktidarını iki yıl daha uzatmasına en sert tepki gösteren partiydi. Gorran mensubu 5 bakanın Nerçivan Barzani tarafından hükümetten uzaklaştırılması ise Gorran ve KDP arasında ki gerginliği iyice arttırdı. Celal Talabani’nin vefatından sonra KYB içinde iki farklı grup ortaya çıktı. Bunlardan Talabani’nin eşinin liderliğindeki grup Gorran’a yakın dururken, KYB Polit Bürosu ise KDP’yle ittifak kurma çabası içinde. Gorran’ın iki seçimdir elde ettiği başarıyı ve Barzani’nin ardı ardına aldığı yenilgileri göz önünde bulunduracak olursak gelecek seçimlerde Gorran-KYB ittifağı hükümette etkili olacaktır. [2] Kürdistan bölgesinin etkili önderlerinden Noşirvan Mustafa’nın kurduğu Gorran 2009’da katıldığı ilk seçimlerde muazzam bir başarı göstererek KDP-KYB ittifakının kurduğu hükümeti çatlattı ve hükümette söz sahibi oldu. Gorran bağımsız Kürdistan’ın kurulması için önce başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçilmesi gerektiğini savunmakta. Gorran hareketine göre bağımsızlık için temel devlet kurumlarının oluşumunu tamamlaması ve kolluk kuvvetlerinin partilerin değil devletin güdümüne geçmesi atılması gereken ilk adımlar. Türkiye, Irak, İran Bağımsız Kürdistan hedefinin karşısında durabilecek en büyük güç bölgesel aktörlerin özellikle Türkiye, Irak ve İran’ın birlikte çalışma ihtimalidir. Bölgede sürdürülen ortak tatbikatlar ve referanduma karşı alınan ortak tavır ve yaptırımlar bu ittifakın çoktan oluştuğunun kanıtıdır. Türkiye’nin milli güvenliğine yönelik tehditlerde bölge ülkeleriyle birlikte çalışması son derece hayati. Hükümetin mezhepsel yakınlıklarla değil de devletin çıkarları doğrultusunda adımlar attığını görmek sevindirici. [1] https://www.cfr.org/blog/iraq-kurds-and-me-what-went-wrong-kirkuk [2] http://file.setav.org/Files/Pdf/20151111161022_ikby-baskanlik-krizi-pdf.pdf
0 Comments
Leave a Reply. |
